Η αποστολή Solar Orbiter του ΕΟΔ (ESA), σε συνεργασία με τη NASA, η οποία εκτοξεύτηκε προ ολίγων ημερών, θεωρείται ως μια από τις πλέον σημαντικές αποστολές στην ιστορία: Σκοπός του διαστημοπλοίου είναι να φωτογραφήσει τις αχαρτογράφητες περιοχές των πόλων του Ήλιου και να μελετήσει το περιβάλλον γύρω από το άστρο μας, παρέχοντας πολύτιμα στοιχεία σχετικά με την κατανόηση του αποκαλούμενου «διαστημικού καιρού». Αν και δεν είναι το πρώτο σκάφος που αναλαμβάνει μια αποστολή στον Ήλιο, είναι το πρώτο που θα «δει» τους πόλους του, χάρη στα τηλεσκόπια με τα οποία είναι εξοπλισμένο- κάτι που αναμένεται να δώσει ένα πραγματικό «ωκεανό» δεδομένων για τον Ήλιο, ειδικά σε συνδυασμό με τη δουλειά του διαστημοπλοίου Parker Solar Probe της NASA, που πραγματοποιεί ήδη τη δική του αποστολή.
Η φιλόδοξη αποστολή έχει και ελληνικό «χρώμα», καθώς ο καταξιωμένος Έλληνας ηλιοφυσικός της ESA, Γιάννης Ζουγανέλης είναι ένας από τους τέσσερις επιστημονικούς υπευθύνους- συντονιστές της αποστολής (δύο από την ESA και δύο από τη ΝΑSΑ)- για την ακρίβεια, ο Έλληνας αναπληρωτής επιστημονικός υπεύθυνος της αποστολής είναι ένας από τους επιστήμονες που «συνοδεύουν» την αποστολή από τα «γεννοφάσκια» της, καθώς, όπως είπε στη HuffPost Greece, η πρώτη του επαφή με αυτήν ήταν το 2003 ως διδακτορικός φοιτητής στο Παρίσι: «Πήγα σε ένα συνέδριο στη Νίκαια της Γαλλίας και συμμετείχα σε μια πρώτη συνάντηση για τον δορυφόρο πριν ακόμα υιοθετηθεί το πρόγραμμα από την ESA και τη ΝΑSΑ. Τότε συζητούσαν το τι ακριβώς αποστολή θέλουν, πώς θα πάει κοντά στον Ήλιο, τι όργανα θέλουμε κλπ. Στη συνέχεια συμμετείχα σε διάφορα στάδια ως επίκουρος καθηγητής στο Παρίσι από το 2008 και κατόπιν όταν προσελήφθην στην ESA το 2014. Από τότε ασχολούμαι πλήρως με το Solar Orbiter».
Αποστολή στον Ήλιο
Όπως σημειώνει ο κ. Ζουγανέλης, το Solar Orbiter δεν είναι το πρώτο σκάφος που θα μελετήσει τον Ήλιο, καθώς έχουν προηγηθεί σκάφη όπως το προαναφερθέν Parker Solar Probe και, παλαιότερα, τα Helios, Ulysses, SOHO και STEREO. Ωστόσο, όπως τονίζει, είναι το πρώτο με τηλεσκόπια που βγαίνει από την αποκαλούμενη εκλειπτική (τον «δίσκο» γύρω από τον Ήλιο, στον οποίο περιστρέφονται οι πλανήτες): «Το Ulysses δεν μπορούσε να δει τους πόλους, οπότε δεν έστελνε εικόνες, μα έστελνε μετρήσεις. Το ίδιο ισχύει και για το Parker Solar Probe, που πάει πιο κοντά στον Ήλιο, μα δεν έχει τηλεσκόπια. Αυτή είναι η μεγάλη μας διαφορά».
Αποστολή του Solar Orbiter δεν είναι τόσο να κάνει πιο ακριβείς μετρήσεις για τον διαστημικό καιρό (ο οποίος καθορίζεται από τον ηλιακό άνεμο- ένα ρεύμα ενεργειακών σωματιδίων από τον Ήλιο και από τις αποκαλούμενες CME’s – coronal mass ejections, εκτοξεύσεις ή εκπομπές στεμματικής μάζας- και άλλα ηλιακά φαινόμενα), όσο να δώσει στοιχεία για την καλύτερη κατανόηση της λειτουργίας του Ήλιου, ώστε να είναι δυνατή η πρόβλεψη του διαστημικού καιρού, ο οποίος, σε περιπτώσεις ακραίων φαινομένων, μπορεί να προκαλέσει προβλήματα στη Γη. «Αυτό που θέλουμε να κάνουμε εμείς είναι να δούμε πώς λειτουργεί ο Ήλιος- ο ηλιακός άνεμος, η ηλιακή δραστηριότητα, ο κύκλος των 11 ετών, οι ηλιακές εκλάμψεις, τα CME κ.α. Η αποστολή θα διαρκέσει σίγουρα επτά χρόνια και μπορεί να φτάσει μέχρι τα 10 εάν έχουμε χρηματοδότηση».
Όπως αναφέρει ο Έλληνας επιστήμονας, η αποστολή βαίνει καλώς, με δοκιμές στα όργανα να είναι ήδη σε εξέλιξη, και να αναμένεται να ολοκληρωθούν για το σύνολό τους κατά τα τέλη του Μαΐου. Στα μέσα του Μαΐου αναμένεται να αρχίσουν οι παρατηρήσεις από τα 4 από τα 10 όργανα. «Αυτά τα 4 όργανα δεν είναι τηλεσκόπια- τα άλλα 6 είναι, και θα αρχίσουν να λειτουργούν επίσημα τον Νοέμβριο του 2021. Οι πρώτοι μας στόχοι θα είναι παρόμοιοι με αυτούς του Parker Solar Probe και του Ulysses, δηλαδή να μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά του ηλιακού ανέμου καθώς το σκάφος κινείται από τη Γη προς τον Ήλιο. Ήδη από τον Ιούνιο θα πάμε απευθείας στη μισή αστρονομική μονάδα (AU- μια αστρονομική μονάδα αντιστοιχεί στην απόσταση της Γης από τον Ήλιο, δηλαδή στα 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα), οπότε τότε θα βρισκόμαστε σε απόσταση 75 εκατ. χλμ από τον Ήλιο».
Γιάννης Ζουγανέληςπηγη